MVNO

Mobile Virtual Network Operator หรือ MVNO คือผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่โดยที่ไม่ได้ครอบครองคลื่นความถี่หรือโครงข่ายที่จำเป็นทั้งหมดในการให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ แต่ได้ทำข้อตกลงกับ Mobile Network Operator (MNO) ในการใช้ทรัพยากรดังกล่าวเพื่อให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ได้ เนื่องจาก MVNO ไม่สามารถแข่งกับผู้ให้บริการรายใหญ่ที่เป็นเจ้าของคลื่นความถี่ (และโครงข่ายที่จำเป็นอื่นๆ) ได้ จึงมักจะใช้กลยุทธ์เจาะกลุ่มตลาดที่มีความต้องการเฉพาะทางเช่น กลุ่มนักเรียน กลุ่มแฟนทีมฟุตบอล กลุ่มแรงงานต่างด้าว ฯลฯ


หลายปีก่อนโมเดลธุรกิจในลักษณะ MVNO ถูกจับตามองว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในอุตสาหกรรมโทรคมนาคม แต่ความล้มเหลวของแบรนด์ใหญ่ๆ อย่าง Disney Mobile ในสหรัฐอเมริกาหรือ easyMobile ในสหราชอาณาจักรทำให้ธุรกิจนี้ต้องชะงักไป MVNO กลับมาได้รับความสนใจอีกครั้งหลังจากตลาดโทรศัพท์เคลื่อนที่หลายแห่งเริ่มเข้าสู่ภาวะชะลอตัว การใช้ MVNO เป็นเครื่องมือในการเจาะตลาดเฉพาะทางต่างๆ เพื่อเพิ่มยอดผู้ใช้บริการจึงเป็นทางออกของทั้งผู้ประกอบการและผู้กำกับดูแลในหลายประเทศ

Wireless Intelligence รายงานว่า (มิ.ย. 2553) จำนวน MVNO ในโลกมีมากกว่า 600 รายและกำลังจะแซงหน้าจำนวนผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่ (MNO) ในราวกลางปี 2556 ประเภทของ MVNO ที่มีมากที่สุดคือ Discount MVNO คิดเป็น 28% ของจำนวน MVNO ทั้งหมด รองลงมาคือ Telecom MVNO ซึ่งให้บริการโทรคมนาคมอย่างอื่นพ่วงไปด้วย (19%) นอกจากนั้นคือ Retail (13%), Migrant (11%), Media/Entertainment (10%), Business (9%), Roaming (8%), และ M2M (Machine-to-Machine) (2%)

MVNO ที่เป็นบริษัทลูกของ MNO เรียกว่า operator-owned brand หรือ affiliated MVNO ซึ่งมักเกิดจากการร่วมมือกันระหว่างเจ้าของแบรนด์ที่ไม่อยู่ในอุตสาหกรรมโทรคมนาคมกับผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่เช่น Walmart (T-Mobile) หรือ Disney (Sprint) ปัจจุบันมี affiliated MVNO ทั่วโลกราว 162 ราย

ในยุโรปตะวันตกมี MVNO ราว 357 ราย (มากกว่าครึ่งหนึ่งของจำนวน MVNO ทั้งหมดในโลก) แค่ในเยอรมันประเทศเดียวก็มี MVNO กว่า 100 ราย กระแส MVNO ที่เกิดขึ้นในเยอรมันส่วนหนึ่งมาจากความพยายามของ E-Plus (ผู้ให้บริการโทรศัพท์เคลื่อนที่อันดับ 3 ของประเทศ) ที่จะเจาะกลุ่มตลาดย่อยและเพื่อดึงดูดให้ MVNO รายอื่นๆ มาใช้โครงข่ายของ E-Plus ปัจจุบัน E-Plus มี affiliated MVNO ของตัวเองทั้งหมด 15 แบรนด์ และเป็นโครงข่ายให้ MVNO รายอื่นๆ อีก 38 ราย (มากกว่าหนึ่งในสามของ MVNO ทั้งหมดในเยอรมัน) กล่าวได้ว่า E-Plus เป็นผู้นำที่ทำให้รายอื่นๆ ต้องหันมาให้ความสนใจกับการสร้าง affiliated MVNO และทำข้อตกลงกับ MVNO เพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ ARPU ของตลาดโทรศัพท์เคลื่อนที่ในเยอรมันแทบจะต่ำที่สุดในกลุ่มประเทศยุโรปตะวันตกด้วยกัน

ประเทศไทยเป็นหนึ่งในหลายๆ ประเทศที่ MVNO กำลังจะเข้ามามีบทบาทในอนาคตอันใกล้ การแข่งขันในตลาดโทรคมที่ผ่านมาแม้จะอยู่ในระดับสูง แต่ก็เป็นการแข่งขันในระดับค้าปลีกเท่านั้น (ผู้ให้บริการขายให้แก่ลูกค้าโดยตรง) MVNO จะทำให้เกิดการแข่งขันในระดับค้าส่งเพิ่มเข้ามา สิ่งแรกที่เราจะได้เห็นคงจะต้องเริ่มจากความชัดเจนในแง่ของการกำกับดูแล ซึ่งก็เป็นภาระของ กทช. ต่อจากการประมูล 3G

แอบได้ยินมาว่า กทช. จะไม่อนุญาตให้มี affiliated MVNO เนื่องจากเกรงว่าจะกีดกันรายย่อย แต่ในโลกแห่งความเป็นจริงจำนวน affiliated MVNO คิดเป็นเพียง 20% ของจำนวน MVNO ทั้งหมดและ affiliated MVNO นี้เองที่มีส่วนสำคัญในการผลักดันให้เกิดการแข่งขันในตลาดเพิ่มขึ้น